Essay: Integriteitskwestie vermijden? – Parbode Sneak Peek
In het hart van goed bestuur staat integriteit. Als zij ontbreekt krijgt een land linksom of rechtsom, vroeg of laat, beroerd bestuur. Een land zou als een complex systeem kunnen worden opgevat. Als een systeem zich effectief aan veranderende eisen en omstandigheden moet kunnen aanpassen, is zowel differentiatie als integratie, specialisatie als samenhang, vereist. Ontbreken die kwaliteiten en capaciteiten, dan dreigen chaos en/of rigiditeit.
De militaire dictatuur kon als prototype van een rigide systeem worden beschouwd. ‘Eenheid’ werd ten koste van pluriformiteit gezocht. Andere meningen dan die van de machthebbers werden door censuur en verschijningsverboden onderdrukt. Journalisten, wetenschappers en advocaten werden gefolterd en vermoord. De omstandigheid waarbij de mechanismen voor het vreedzaam oplossen van maatschappelijke en politieke meningsverschillen, zoals een gekozen parlement en een onafhankelijke rechtspraak, door de dictatuur waren gedemonteerd, was een voedingsbodem voor willekeurig geweld. De Binnenlandse Oorlog kon als voorbeeld van chaos worden beschouwd. Het systeem verkeerde in een toestand van zelfdestructie. Dé personificatie van de rigide en chaotische bestuursvormen in de contemporaine geschiedenis is Desi Bouterse. In het Decembermoordenproces heeft auditeur militair Roy Elgin twintig jaar onvoorwaardelijke gevangenisstraf tegen hem geëist vanwege zijn aandeel in de moorden op vijftien voormannen van de Surinaamse democratie. Dat de onder president Ronald Venetiaan deels herwonnen bestuurlijke integriteit en het sociaaleconomisch herstel, nu, onder de regering Bouterse weer compleet aan diggelen zijn geslagen, heeft naast daling van grondstoffenprijzen alles van doen met de integriteitskwestie.
‘Leven in de leugen’
Een fundamentele karakteristiek van integriteit is het respect voor feiten en waarheid. Zonder een gedeelde werkelijkheid, zo u wilt waarheid, zijn functionele collectieve instituties en effectieve samenwerking niet denkbaar. Er zijn machthebbers die aan de beïnvloedingskracht van massamedia de illusie ontlenen, dat de waarheid kan worden onderworpen aan autoriteit. Zij denken door misbruik te maken van staatsmiddelen en massamedia duurzaam een valse werkelijkheid, een vals bewustzijn, aan de bevolking te kunnen opdringen. Kritiek wordt onderdrukt, feiten worden glashard ontkend en nepnieuws wordt als officiële waarheid opgediend. De Tsjechische schrijver Vaclav Havel beschreef als criticus van de dictatuur in zijn land, de toestand van die maatschappelijke demoralisatie als ‘leven in de leugen’. Een land dat leeft in de leugen kent een regering die voornamelijk manipuleert en van desinformatie voorziet. Een samenleving zonder waarheidsgetrouwe informatie, vervreemdt steeds meer van de werkelijkheid. Zij kent geen gedeelde waarheid meer. Mensen en groepen praten langs elkaar heen. Vertrouwen gaat teloor, de gemeenschap fragmenteert. Twee onmisbare voorwaarden van een werkend systeem gaan verloren: feedforward en feedback, gemeenschappelijk streven en rekenschap. In een staat die leeft in de leugen is openbaarheid van bestuur een farce, een rookgordijn. Er bestaat een schaduwstaat waar feitelijk geen zicht en controle op is, en waar een kliek beschikt en beslist, namens en zonder het volk.
Criminalisering bestuur
Suriname worstelt met een ernstige vorm van teloorgang van de integriteit van het openbaar bestuur: de criminalisering van politiek en bestuur. Een van de funeste erfenissen van de dictatuur is de selectieve uitschakeling van het strafrecht, het opheffen van het onderscheid tussen crimineel en goed gedrag. Als je maar genoeg gewapende macht hebt, kan je straffeloos moorden, mishandelen en stelen.
Een kenmerk van die cultuur van straffeloosheid is het toneelspel waarbij gedaan wordt alsof de persoon van de president, een andere is dan de door de auditeur militair schuldig geachte hoofdverdachte van de Decembermoorden en de in Nederland bij verstek tot bij de Hoge Raad voor cocaïnesmokkel veroordeelde. Dat toneelspel wordt ook gespeeld ten aanzien van andere veroordeelden of moordverdachten in topposities, zoals de president-commissaris van het grootste staatsbedrijf, Staatsolie. De acceptatie dat een persoon met de ene hand de samenleving de hand reikt en met de andere hand diezelfde samenleving een dolk in de rug steekt, staat ver van het concept van integriteit. Integriteit vereist coherentie en consistentie van persoonlijk en publiek leven, van woord en daad, van cv en functie. Daarom stelt de Grondwet dat de persoon van de president niet in strijd met die Grondwet mag hebben gehandeld. Integere bestuurders zijn voor good governance onmisbaar. De tone at the top is beslissend, voorbeeld doet volgen. Als een natie een leugenaar (‘op de vlucht neergeschoten’) en moordenaar als president behandelt, dan devalueert die natie de waardigheid van het presidentschap en daarmee van de Staat. Zij opent de weg voor corrupt en crimineel bestuur. Recent zijn duizenden kilo’s cocaïne uit Suriname in verschillende landen onderschept. Dertig procent van de buitenlandse drugssmokkelaars die op Frans grondgebied worden gearresteerd, komt uit Suriname. Hulpverleners van drugsverslaafden hebben de noodklok geluid, het aantal verslaafden neemt dramatisch en versneld toe. Zou deze enorme toename van drugshandel en drugscriminaliteit onder de regering Bouterse, los staan van de erodering van de kwaliteit van rechtshandhaving onder de schaduwstaat?!
Het hele artikel is te lezen in het maartnummer van Parbode.